Reymont otrzymał Nobla nie za całokształt twórczości (jak dzieje się to najczęściej), ale „za swoją wielką narodową epopeję, CHŁOPI. Zaszczyt przyszedł późno — zaledwie rok po przyznaniu wyróżnienia pisarz zmarł. Nie odbył się żaden oficjalny bankiet, w czasie którego Reymont — jak choćby wcześniej Sienkiewicz — mógłby wygłosić oficjalną przemowę. Dlatego to ówczesny przewodniczący Komitetu Noblowskiego przygotował krytycznoliteracki esej, w którym podsumowuje wartość epopei jaką są CHŁOPI.

To polskie dzieło wyobraźni ma swój początek w powieści naturalistycznej, zwłaszcza z puntu widzenia formy, którą gatunek ów otrzymał od Zoli.

– pisał Per Hallström. I dalej:

CHŁOPÓW w ostatecznej formie, w jakiej ich mamy, trudno byłoby sobie wyobrazić bez tego, czego Reymont nauczył się z prac Zoli — bezkompromisowego weryzmu w opisie społeczności i harmonijnego współdziałania natury i ludzkiego życia. Niemniej jednak CHŁOPI, zamiast okazać się powieścią naturalistyczną, przybrali epickie proporcje.

Według przewodniczego Komitetu Noblowskiego dzieło Reymonta epickość dzieła oznacza jego kompletność i harmonię, choć różne epizody mogą być obciążone cierpieniem i walką. Jednak wszystkie elementy walk i niepokojów są stopniowo wygładzane, jak fale, które walczą ze sobą, lecz nigdy nie sięgają aż do spokojnego horyzontu. Reymont potrafił oddać błysk hero- izmu w prozie, która ze względu na tematykę nie dostarczyła mu heroicznych postaci.

Bohaterstwo można znaleźć tylko w ich pierwotnie silnym, głębokim przywiązaniu do ziemi, która daje i zabiera ich życie oraz nadaje ich walce i miłości coś z wielkości sił natury.

— pisał Per Hallström. Jego zdaniem genialność powieści polega też na kompozycji dzieła w formie cyklu pór roku. A to dlatego, że jesień, zima, wiosna i lato, podane w symfonicznie zrównoważonych częściach, budują swoim kontrastem i harmonią potężny hymn do życia.

Przewodniczący Komitetu Noblowskiego podsumowywał:

Ta epicka powieść charakteryzuje się artyzmem tak wspaniałym, tak potężnym, że możemy przewidzieć jej trwałą wartość i znaczenie, nie tylko w literaturze polskiej, ale w całym obszarze twórczego pisania, któremu nadano tu znaczący i monumentalny kształt.

 

________
#chłopi

Materiał z programu spektaklu pod redakcją Marii Klotzer - https://zupelnieinnaopowiesc.com/2019/12/10/ potezny-hymn-do-zycia-co-o-chlopach-reymonta- pisala-akademia-szwedzka/

Władysław Reymont
CHŁOPI
reż. Remigiusz Brzyk

red. Anna Ryś

fot. Jeremi Astaszow