Witold Gombrowicz Iwona, księżniczka Burgunda reż. Cezary Tomaszewski Klasyka

22.12.2021 W kółko
Patryk Kencki, członek Komisji Artystycznej VII Konkursu na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej „Klasyka Żywa”, e-teatr

„Iwona, księżniczka Burgunda” Witolda Gombrowicza w rez. Cezarego Tomaszewskiego w Teatrze Ludowym w Krakowie. Pisze Patryk Kencki, członek Komisji Artystycznej VII Konkursu na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej „Klasyka Żywa”.

Wystawienie Iwony, księżniczki Burgunda w krakowskim Teatrze Ludowym opiera się na zapętleniu akcji. Reżyserujący ten spektakl Cezary Tomaszewski oraz odpowiedzialna za dramaturgię Aldona Kopkiewicz, inspirując się wypowiadaną przez tytułową postać kwestią („To tak w kółko każdy zawsze, wszystko zawsze”), postanowili kilkakrotnie ukazać te same wydarzenia, zmierzające za każdym razem do uśmiercenia tytułowej postaci. Uśmiercenia zresztą nie skrytobójczego (jak się to odbywa w oryginale, gdzie postać dławi się ością podanego jej do zjedzenia karaska), ale przybierającego brutalną i groteskową formę – unieruchomiona przez oprawców zostaje zaduszona za pomocą atrapy wielkiego suma. Ale przedstawienie nie kończy się wraz z jej śmiercią. W wyniku zapętlenia kilkakrotnie oglądamy te same sekwencje zdarzeń, za każdym razem jednak odmienione i przetransponowane niczym w muzycznej wariacji. Świat przedstawienia upiornie kręci się, jak gdyby utknął w zaklętym kole. Na scenie pojawiają się ci sami przedstawiciele królewskiego dworu, rozkoszujący się niedorzecznymi zabawami, a król Ignacy (Jan Nosal) śpiewa wciąż tę samą arię O mio babbino caro pochodzącą z opery Giacoma Pucciniego Gianni Schicchi. Pomiędzy każdą z sekwencji ulokowany został rodzaj muzycznego pasażu wykonywanego w niespokojnym tempie przez pianistę (Przemysław Winnicki) ulokowanego przy stojącym po lewej stronie sceny fortepianie. To powracające muzyczne intermedium jest więc czymś w rodzaju metafizycznego kanału, poprzez który zdarzenia powracają do swego punktu wyjścia.

Niezwykły zresztą jest i początek przedstawienia. Beata Schimscheiner grająca Iwonę pojawia się na scenie w niedługiej nocnej koszuli i rozpiętym renesansowym kaftanie. Punktowy reflektor zamyka ją w świetlnym kręgu, skłaniając widownię do wpatrywania się w tę tylko postać. Aktorka także uporczywie przygląda się publiczności. Trwa to na tyle długo, że trudno pozostawać obojętnym. Bo jakkolwiek spojrzenie Iwony jest naiwne i bezbronne, to z każdą przedłużającą się sekundą zaczynamy je traktować jako coś w rodzaju prowokacji, a może nawet oskarżenia. Już ten prolog rozbija nasze wyobrażenie Iwony jako postaci nijakiej i niczym specjalnie się niewyróżniającej. Decyzja reżysera, aby w tytułowej roli obsadzić aktorkę o silnej osobowości, doświadczoną i dysponującą warsztatem, była niezwykle trafiona. Iwona Beaty Schimscheiner jest w stanie rzucić wyzwanie widowni, jednocześnie zaś i scenicznemu dworowi.

Dworska zgraja, jak i cała rzeczywistość przedstawienia, mają w sobie coś upiornego, i groteskowego zarazem. Dekoracje, kojarzące się z estetyką kampu, wzorowane są na obiektach pochodzących z parku rozrywki. W głębi sceny ustawiono szarą bramę, kojarzącą się z jakimś zamkiem strachu, po lewej za fortepianem widzimy ogromną muchołówkę, po prawej zjeżdżalnię, której wylot przypomina paszczę zębatego potwora. Uzbrojony w wielkie zęby jest również tron ulokowany w głębi sceny. Dekoracje te zaprojektowane zostały przez Agnieszkę Klepacką i Macieja Chorążego, działających jako artystyczny duet używający nazwy Bracia. 

Z kolei kostiumy, które wykorzystano w przedstawieniu, pochodzą z dawnych spektakli Teatru Ludowego. Przed laty uszyto je według projektów Elżbiety Krywszy, Anny Sekuły, Kazimierza Wiśniaka i Katarzyny Żygulskiej. Jedne z nich nawiązują do strojów średniowiecznych, inne renesansowych, jeszcze inne – barokowych. Występujący w nich aktorzy tworzą więc jakiś oniryczny obraz dworu. Trudno zresztą mieć wątpliwości, że sen, z którego owa wizja pochodzi, jest zaiste koszmarny. Przekonanie to wzmagają dworskie zabawy nacechowane okrucieństwem. Obok żartów polegających na odsuwaniu krzesła (ich ofiarą w spektaklu pada akurat Iza grana przez Annę Pijanowską) wielokrotnie powraca motyw symulowanego spluwania innym postaciom pod nogi przez dłoń zwiniętą w trąbkę. Gest ten wykonywany przez krążących po scenie dworaków jest o tyle niepokojący, że kojarzy się z wydmuchiwaniem zatrutej strzały. Symbolicznemu zanieczyszczaniu sceny towarzyszy i powracający motyw jej sprzątania (trudno tu byłoby nie zwrócić uwagę na komiczny koncept czyszczenia scenograficznych zębów).

Jakkolwiek zapętlone wydarzenia ciągle odnoszą się do Iwony, to u Tomaszewskiego jeszcze bardziej niż u Gombrowicza jest ona postacią wyalienowaną. Dużą część scenicznej akcji aktorka spędza, leżąc w uzębionym wylocie zjeżdżalni. Przykryta kołdrą kojarzy się z osobą pogrążoną w głębokiej depresji, całkowicie obojętną na wydarzenia rozgrywające się wokół. Przy próbach wyciągnięcia z tego legowiska, stawia zresztą stanowczy opór. Ten przejmujący rys depresyjny jeszcze silniej prowokuje inne postaci, przeglądające się w Iwonie niczym w wyolbrzymiającym wszystko zwierciadle. Najdobitniej widać to na przykładzie królowej Małgorzaty efektownie zagranej przez Katarzynę Tlałkę.

Pięknym konceptem Tomaszewskiego jest zakończenie przedstawienia ukazane jako wyrwanie się z błędnego koła prześladowań i śmierci. Oto ostatni z muzycznych pasaży okazuje się wyzwoleniem, wyrwaniem z orbity przeklętego dworu. Męczące widma znikają, a na scenie pozostaje jedynie pianista, będący tu kimś w rodzaju przewoźnika w inny wymiar, i Iwona, od której wejścia na scenę zaczął się przecież ten spektakl.

------------------------------------------

25.06.2021 Milcząc, prowokuje
Paulina Zięciak Dziennik Teatralny Kraków

Każda potwora ma swojego amatora – tak można w skrócie opisać spektakl „Iwona, księżniczka Burgunda", grany w krakowskim Teatrze Ludowym. Wziąć na warsztat tę groteskowo-cyniczną sztukę odważył się reżyser, scenarzysta i performer – Cezary Tomaszewski, a w tytułową rolę milczącej Iwony wcieliła się Beata Schimscheiner.
O „Iwonie, książnice Burgunda" pisał sam Witold Gombrowicz w serii felietonów „Wspomnienia polskie" dla Radia Wolna Europa (1959-1961) jako o komedii. Sztuka miała parodiować tragedie szekspirowskie. Autor zaczął pracę nad dramatem w 1933 roku, czuwając nad swoim chorym ojcem. Sztuka powstała w dwa lata, a sam Gombrowicz mówił, że pisał ją „z trudem i niechętnie". „Iwona" początkowo ukazała się w piśmie „Skamander" w 1938 roku, a dopiero dwadzieścia lat później została wydana w formie książkowej przez Państwowy Instytut Wydawniczy z okładką artysty Tadeusza Kantora (który wysoce cenił Gombrowicza, a nawet inspirował się jego twórczością podczas pracy nad „Umarłą klasą").

Wiele na temat dramatu dowiadujemy się od samego Gombrowicza, który zamieścił szerokie uwagi o grze i reżyserii oraz komentarze do wydania w „Skamandrze". Autor chciał, aby na pierwszy plan wysuwały się elementy humorystyczne i groteskowe utworu, które miały pozornie kamuflować dość przykry wydźwięk całego utworu. Przy tym zależało mu na bardzo swobodnej i naturalnej grze aktorskiej i nietraktowanej „zanadto na serio". Pisał, że „najbardziej dziwaczne sceny powinny być odegrane trzeźwo", a „bohaterzy sztuki są ludźmi zupełnie normalnymi, a tylko znajdującymi się w anormalnej sytuacji".

Na pierwszy rzut oka treść dramatu wydaję się prosta. Młody Książę Filip (Paweł Kumięga) zaręcza się z Iwoną (Beata Schimscheiner), którą sam Gombrowicz określa jako „nieapetyczną". Królowa Małgorzata (Katarzyna Tlałka) i Król Ignacy (Jan Nosal) nie są z tego faktu za bardzo zadowoleni, ale przymykają oko na wybryk Księcia, aby nie wywoływać skandalu. Sytuacja zmienia się, gdy Iwona zakochuje się w Księciu, a on tym samym poczuwa się do odwzajemnienia jej uczuć. Nie jest to jednak typowa komedia miłosna i jak przystało na cynika-Gombrowicza nie same uczucia są tutaj najważniejsze, a wpływ społeczeństwa na jednostkę, który zamienia się w eliminację tego, co inne i nietypowe – psujące efektywnie funkcjonujący do tej pory aparat dworski.

Z biegiem czasu „milczenie, dzikość, nieśmiałość, nieporadność Iwony stawia rodzinę królewską w trudnem położeniu" – czytamy za Gombrowiczem – a „jej biologiczna dekompozycja rodzi niebezpieczne skojarzenia, nasuwa każdemu na myśl własne lub cudze braki i defekty". Na dworze królewskim absurd zaczyna gonić absurd. Jedynym ratunkiem może być zerwanie zaręczyn z Iwoną. Ale czy to możliwe? Na to może być za późno. Pozostaje już tylko zabić Iwonę, wyeliminować to, co nie pasuje. Tylko jak? Może niech udławi się ością.
Jednym z najważniejszych elementów spektaklu Tomaszewskiego jest światło (Jędrzej Jęcikowski). Buduje ono, wraz z muzyką graną na żywo (pianino – Przemysław Winnicki), wyjątkowo atmosferę fikcyjnego królewska i pozwala na wprowadzenie gwałtownych cięć w fabule. Świetna jest również scenografia (Bracia – Agnieszka Klepacka i Maciej Chorąży), którą mocno wykorzystał reżyser, budując postać Iwony. Tomaszewski uczynił z Schimscheiner potwora dosłownie, wkładając ją w paszczę dominującego na scenie stwora. Aktorka doskonale udźwignęła postać nijakiej, cichej Iwony. Pierwszorzędnie zaprezentowała się w śmiałej scenie otwierającej spektakl – niemo gapiąc się na widzów przez dobrych kilka minut, prowokując ich tym samym do wywoływania na sobie jakichkolwiek reakcji – oklaskami, śmiechem, a nawet (choć cichymi) komentarzami.

Równie znacząca dla treści sztuki i świetnie poprowadzona została postać Izy (Anna Pijanowska), która ostatecznie mocno zazębia się z osobą tytułowej bohaterki. Doskonale zaprezentował się cały zespół Ludowego, ale warto wspomnieć o aktorach wcielających się w rolę króla-skrytobójcy i królowej-poetki – wyśmienicie śpiewającym utwór „O mio babbino caro" Janie Nosalu i mistrzowsko dramatycznej Katarzynie Tlałce.

Warto też zaznaczyć, że w spektaklu wykorzystano kostiumy z archiwalnych przedstawień Teatru Ludowego, zaprojektowane przez Elżbietę Krywszę, Annę Sekułę, Kazimierza Wiśniaka, Katarzynę Żygulską, które w oryginalny sposób łączą dawną baśniowość ze współczesnymi akcentami – sportowym obuwiem.

Spektakl bierze udział w VII Konkursie na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej „Klasyka Żywa".

------------------------------------------

14.06.2021 Księżniczka Burgunda z wesołego miasteczka. Cezary Tomaszewski zapętla Gombrowicza w Teatrze Ludowym
Joanna Targoń Gazeta Wyborcza

"To tak w kółko każdy zawsze" - to jedna z nielicznych kwestii panny Iwony Copek, późniejszej księżniczki Burgunda, w sztuce Gombrowicza. Cezary Tomaszewski najwyraźniej ujrzał w tych słowach klucz do swego spektaklu.

Akcja "Iwony, księżniczki Burgunda" u Tomaszewskiego zapętliła się i powtarza w kółko. Dwór podziwia zachód słońca, książę Filip spotyka rozlazłą Iwonę, pragnie się z nią ożenić, na skutek obecności Iwony z króla, królowej i dworzan wyłażą demony, po czym podczas uroczystej kolacji Iwona dławi się karaskiem w śmietanie. W spektaklu mamy to wszystko, tyle że nie raz, od początku do końca, ale jako sześć (o ile dobrze policzyłam) powtórek – z wariacjami. Już pierwsza scena jest esencją dramatu: Iwona (Beata Schimscheiner), bosa, w białej koszulinie i bufiastym renesansowym żakieciku stoi na scenie i bardzo długo przygląda się widzom. Z uśmiechem. Potem szast-prast zostaje osaczona i kończy w kolorowej zębatej zjeżdżalni rurze z boku sceny.

Teatr Ludowy: Kolejne zejścia w absurdalne rejony

Niby kończy – ale nie kończy, bo zaraz pojawią się król, królowa i dwór, którzy podziwiać będą zachód słońca, książę Filip (Paweł Kumięga) zainteresuje się Iwoną, Szambelan (tu w dwóch osobach, bo męskiej i kobiecej) cynicznie coś dopowie, koledzy księcia poobejmują się czule, Iza będzie rzucać na podłogę rozwijający się kłębek włóczki. Iwona będzie obecna – ale jakby jej nie było: owinięta w kołdrę, ukryta w zębatej paszczy zjeżdżalni, z rzadka wystawi (obronnie) nogi, jeszcze rzadziej pokaże twarz. Mordercze karaski jednak jej nie ominą – nie zadławi się nimi sama, zostanie brutalnie uduszona.

Kolejne powroty, kolejne kółka nie są identyczne – Tomaszewski za każdym obrotem schodzi w mroczniejsze i bardziej absurdalne rejony.

Piękna, milcząca Iza (Anna Pijanowska), kompulsywnie bawiąca się kłębkiem włóczki, przejmie rolę Iwony – to ją proszą, aby usiadła, i odsuwają krzesło, Iza się przewraca, śmieje się, wszyscy się śmieją, ale ta zabawa nie jest przyjemna, trwa na to za długo, zmienia się w dręczenie. Król Ignacy (Jan Nosal) i królowa Małgorzata (Katarzyna Tlałka) kilka razy ze znudzeniem wykonają (na tronie) swój małżeński obowiązek, królowa Małgorzata wyrecytuje swe wiersze, to znów Ignacy pięknie zaśpiewa arię Pucciniego ("Oh, mio babbino caro"), dwór będzie się bawił w różne warianty "mopsowania" (tu: popluwania). Iwona będzie kokosić się w swojej kołdrze, no i za każdym obrotem zostanie zaduszona.

Teatr: Bogate kostiumy pożenione z adidasami

Cała ta zabawa w "to tak w kółko" rozgrywa się w świecie będącym skrzyżowaniem upiornego wesołego miasteczka (zjeżdżalnia rura zakończona zębatą paszczą, w tyle sceny kartonowy zamek z basztami i zębaty tron) i staroświeckiego teatru (bogate historyczne kostiumy z magazynu teatru pożenione z adidasami, horyzont wymalowany w gotyckie mury z oknami). Co ważne, cały czas rozbrzmiewa muzyka wykonywana na fortepianie przez brodatego faceta (Przemysław Winnicki), który na początku wciela się w żebraka, a później czujnie śledzi akcję i towarzyszy jej muzyką (od operetek do Beethovena). Pianista, jak się wydaje, ma jakąś władzę nad spektaklem, bo rysuje kredą na ścianie kreski odliczające kolejne warianty.

Spektakl przypomina trochę ambitne ćwiczenie dramaturgiczne: jest ciekawie wymyślony, ale wynika z niego mniej więcej to samo, co można wydobyć z domowego czytania dramatu. Jeśli ktoś zechce się bawić w "znajdź różnice między kilkoma wariantami tej samej historii", będzie pewnie zadowolony. Ale – przynajmniej na premierze – zabrakło tego, co sprawiłoby, że uznalibyśmy taką wersję za najlepszą i odkrywczą. Czegoś, co skleiłoby wszystkie pomysły, grepsy i dowcipy w całość.

------------------------------------------

11.06.2021 Krępujące (bez)Iwonie
Piotr Gaszczyński e-teatr

O spektaklu Iwona, księżniczka Burgunda w reżyserii Cezarego Tomaszewskiego w Teatrze Ludowym w Krakowie pisze Piotr Gaszczyński w Teatrze dla Wszystkich..

fot. Klaudyna Schubert
Iwona, księżniczka Burgunda w reżyserii Cezarego Tomaszewskiego jest spektaklem, w którym zarówno aktorzy, jak i widzowie zostają poddani pewnej próbie. Pierwsi – mierzą się na scenie z bodajże najsłynniejszą milczącą postacią w polskim dramacie, drudzy muszą zrewidować swoje oczekiwania, wyobrażenia i dotychczasowe doświadczenia tego, jak przedstawiana wcześniej była gombrowiczowska księżniczka. Mówiąc krótko, spektakl w krakowskim Teatrze Ludowym traktuje o przemocy (zwłaszcza tej niewysłowionej, podskórnej) i co najważniejsze, przedstawia problem posługując się figurą Iwony, praktycznie bez Iwony.

Gra z Gombrowiczem zaczyna się już od samego początku spektaklu – ostentacyjnie kiczowata scenografia (co nie zmienia faktu, że urocza) daje jasny sygnał, że podobnie jak u autora Iwony…, najważniejsze jest to, co dzieje się między ludźmi a nie to, gdzie ma miejsce akcja. Twórcy zapraszają więc widzów do prowizorycznego, umownego parku rozrywki z makietą zamku, zjeżdżalnią zakończoną „straszną” paszczą i gigantyczną muchołówką pod ścianą. W takich okolicznościach poznajemy wszystkich dworzan z królem i królową na czele.
fot. Klaudyna Schubert
Choć dramaturgicznie akcja przedstawienia porusza się do przodu, w zasadzie nie odbiegając bardzo od swojego pierwowzoru (może poza kolejnością części wydarzeń), to w całym spektaklu uderza co innego. Tytułowa bohaterka przez, można śmiało powiedzieć, 95 % czasu przebywania na scenie (a jest na niej od prawie samego początku do końca) jest dla widzów niewidoczna. Chowa się pod kołdrą, umieszczoną w wylocie groteskowej zjeżdżalni. Co jakiś czas słychać jej płacz, pojękiwanie, zawodzenie, przywodzące na myśl kogoś w ciężkim stanie psychicznym, cierpiącego, zmagającego się z własnymi demonami. To porusza w krakowskiej Iwonie najbardziej – nie mamy do czynienia z dziewczyną, która wodzi za nos dworzan, prowokując ich do zrzucenia masek. Obserwujemy raczej dotkniętą przez przemoc istotę, której jest nam po prostu szczerze żal. Przy takim spojrzeniu na sytuację tytułowej bohaterki, wszystkie bardziej lub mniej śmieszne, głupawe teksty bohaterów atakujących Iwonę, stają się krępujące dla wszystkich słuchających. Widownia jest jak klasa, która milczy, podczas gdy szkolny oprawca pastwi się nad swoją ofiarą. Dowodem na to, że przemoc nie ma początku i końca, jest cykliczne powtarzanie niektórych scen, a zwłaszcza tej, w której Iwona „dławi się ością”, co w przypadku spektaklu Tomaszewskiego jest wielkim eufemizmem.

Mocną stroną przedstawienia jest muzyka, grana na żywo. Świetnie oddaje nastrój scen i wyznacza tempo spektaklu. Aktorzy Ludowego wypadają bardzo dobrze jako całość, najlepsze są te sceny, w których pojawiają się praktycznie wszyscy naraz. Energia, jaką potrafią wspólnie wytworzyć, jest wyczuwalna po drugiej stronie sceny.

Demaskowanie ludzkiej obłudy jako jeden z głównych tematów pierwszego dramatu Gombrowicza, w tym przedstawianiu realizuje się poprzez przemoc, przede wszystkim, za pomocą słów, niejako w „białych rękawiczkach”. Ran po słowach przecież nie widać, nie zostawiają śladów. Zawodzenie Iwony łatwo zaszufladkować jako histerię, wydumany problem, z którego można się śmiać.

Nie można. 

------------------------------------------

11.06.2021 Obecność niema
Izabela Pięta Dziennik Teatralny

Kiedy na fikcyjnym dworze królewskim pojawia się słabowita, wiecznie milcząca dziewczyna, zamkowa codzienność zdominowana przez potok bezsensownych często słów, zostaje zburzona.

„Iwona, księżniczka Burgunda" to dramatyczny debiut Witolda Gombrowicza. Tekst opublikowany w 1938 roku, doczekał się wielu teatralnych adaptacji, a najnowsza – w reżyserii Cezarego Tomaszewskiego – prezentuje poziom absurdu godny naczelnego przedstawiciela polskiej groteski.

W ramach żartu i pod wpływem przeczytanego horoskopu, książę Filip postanawia zaręczyć się z Iwoną – przeciwieństwem dworskiej piękności – dziewczyną dziwaczną, flegmatyczną i na swój sposób demoniczną. Para królewska nie podziela jednak entuzjazmu syna i w obawie przed skandalem postanawia pozbyć się niewygodnej synowej.

Na scenie dzieje się wiele już od pierwszych chwil spektaklu. Spośród wielu barwnych i ruchliwych bohaterów, wybijają się jednak dwie postaci kobiece – tytułowa Iwona (w tej roli Beata Schimscheiner) i Małgorzata (grana przez Katarzynę Tlałkę) oraz dwie postaci męskie – Ignacy (Jak Nosal) i Filip (Paweł Kumięga). Jednak mimo mnogości bardzo dobrze wykreowanych bohaterów, trudno poczuć dla któregoś z nich sympatię czy choćby litość. Rozhisteryzowana królowa-poetka i wulgarny król-morderca tworzą antypatyczną parę, a przyklaskujący im dworzanie dopełniają ten groteskowy obraz.

Jedną z najmocniejszych stron tej adaptacji jest niewątpliwie scenografia (Agnieszka Klepacka i Maciej Chorąży). Kolorowe, kiczowate wręcz, paszcze i oczy. Przypominający dziecięcą konstrukcję zamek. Te elementy mogą zaskoczyć widza, któremu obcy jest styl Gombrowicza, niemniej, wraz z udaną reżyserią światła – tworzą niezwykły, przerysowany świat absurdu. Za poczucie teatralności odpowiada szczególnie punktowe światło, które w odpowiednich momentach skupia się na istotnych osobach dramatu. Równie ciekawy jest system nieco filmowych cięć – między poszczególnymi scenami światło jest całkowicie wygaszane.

Kolejną ogromną zaletą jest muzyka „na żywo". Obecny na scenie pianista – Przemysław Winnicki niemal w całości odpowiada za oprawę muzyczną spektaklu. Na uznanie zasługuje też Jan Nosal, który wykonuje kilka partii śpiewanych w tle zabaw dworskich. Co niestety w spektaklu kuleje, to nierównomierne nagłośnienie. Odtwórczyni tytułowej postaci wyposażona jest w mikroport, mimo że nie mówi wiele. Choć ta decyzja jest uzasadniona, ponieważ Iwona wydaje z siebie szereg innych dźwięków, które zaginęłyby bez pomocy techniki. Natomiast szkoda, że posiadanie mikrofonu nie jest w spektaklu zasadą – zaledwie w kilku momentach aktorzy są wspomagani dodatkowym nagłośnieniem. Niektóre pojedyncze wypowiedzi umykały uwadze i słuchowi widza.

Kostiumy wykorzystane w spektaklu pochodzą z archiwalnych zbiorów Teatru Ludowego, a zostały zaprojektowane przez Elżbietę Krywszę, Annę Sekułę, Kazimierza Wiśniaka i Katarzynę Żygulską. Z uwagi na wielobarwność i bogactwo strojów, całość zyskuje dodatkowy bajkowy sznyt.

O dziełach Gombrowicza mówić trudno, tym bardziej jeśli zostały one przefiltrowane przez dodatkową, na przykład reżyserską, wrażliwość. Niemniej, sztuka Cezarego Tomaszewskiego spełnia oczekiwania (o ile można mieć jakieś oczekiwania wobec świata absurdu). W „Iwonie..." nonsens goni nonsens, a widz może dostać pomieszania zmysłów po kolejnym „zmartwychwstaniu" dziewczyny.

Ale o to chyba „w Gombrowiczu" chodzi?